Stowarzyszenie "Muzeum i Ośrodek Kultury Białoruskiej w Hajnówce" jest niezależną organizacją pozarządową i powstało z inicjatywy aktywistów białoruskiej mniejszości narodowej w Polsce.

Budowa Muzeum trwała niemal dwie dekady, a zaczęła się na początku lat osiemdziesiątych XX wieku. Przedsięwzięcie wspierali przedsiębiorcy, instytucje i ludzie dobrej woli – mieszkańcy regionu, całego kraju i zagranicy, ogromnego wsparcia udzielił także rząd Republiki Białoruś. Inicjatywa znalazła ponadto przychylność u Białorusinów z całego świata – od Australii, przez Włochy, po Stany Zjednoczone. W ten sposób powstał obiekt służący białoruskiej ludności Białostocczyzny od wieków zamieszkujących Podlasie oraz Białorusinom, z całego świata dokądkolwiek ich los zarzucił.

Jako organizacja pozarządowa prowadzimy działalność muzealną, wystawienniczą i kulturalnooświatową. Naszą instytucję stworzyli Białorusini z całego świata. To był niesamowity zryw społeczny białoruskiego środowiska.

Jak to się zaczęło

Pomysł utworzenia muzeum białoruskiego w Polsce pojawił się wśród najaktywniejszych działaczy białoruskiego środowiska w Polsce już w latach 50 -tych XX wieku, którzy skupieni byli wówczas w jedynej w tamtych czasach organizacji białoruskiej w Polsce - Białoruskim Towarzystwie Społeczno - Kulturalnym. Zobaczono wtedy potrzebę zachowania dawnej kultury ludowej, która w wyniku gwałtownych zmian szybko odchodziła w zapomnienie. Ludność chętnie pozbywa-ła się „niepotrzebnych, nieużywanych” rzeczy, robiąc miejsce nowoczesnym przedmiotom. Białorusini chętnie oddawali na rzecz przyszłego muzeum gospodarskie przedmioty, takie jak: drewniany kierat, beczki, kołowrotki, jarzmo dla wołu, żarna, XIX- wieczne tkaniny, ubiory ludowe, wyszywane ręczniki, stare ikony itp.

Regionalne Białoruskie Muzeum Etnograficzne w Białowieży

Pierwsze muzeum białoruskie powstało w Białowieży w 1966 roku i funkcjonowało do 1973 roku, jako Regionalne Białoruskie Muzeum Etnograficzne w Białowieży. Muzeum miało trzy sale ekspozycyjne - łącznie 145 m². W momencie otwarcia znajdowało się w nim 380 eksponatów, po kilku latach działalności już około tysiąca. Niestety, ówczesna polityka państwa ograniczała działanie muzeum i jego rozwój, doprowadzając w końcu do likwidacji. Eksponaty ze zlikwidowanego muzeum trafiły min. do Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu.

Społeczny Komitet Budowy Muzeum Białoruskiego w Hajnówce

Temat ponownego stworzenia muzeum białoruskiego pojawił się na początku lat 80-tych XX wieku, okazja do utworzenia takiego muzeum nadarzyła się w Hajnówce, kiedy to w centrum miasta zamknięto jedną z hal tartacznych (mozaikarnię) hajnowskich zakładów drzewnych. Wówczas działacze lokalnego środowiska białoruskiego rozpoczęli starania o uzyskanie tego miejsca na utworzenie w nim przyszłego muzeum białoruskiego. Udało się w 1983 roku. Koordynatorem i głównym budowniczym był Konstanty Mojsienia, dzięki którego staraniom rozpoczęto i doprowadzono do finiszu wszystkie prace związane z powstaniem placówki. W przyszłym muzeum oprócz sal wystawowych miała znaleźć się jeszcze biblioteka literatury białoruskiej, kino, pokoje gościnne, kawiarnia. Inicjatywę budowy muzeum wsparły białoruskie diaspory z Australii, Anglii, Hiszpanii, Belgii, RFN, Watykanu, Kanady, Stanów Zjednoczonych. Lokalne środowisko białoruskie podjęło się natomiast trudu pracy przy budowie, jak również pozyskiwania eksponatów i środków finansowych. Wydrukowane zostały „cegiełki” do sprzedaży o nominałach 50, 100, 200, 500, 1000 zł oraz „podziękowania”. Wsparcie okazały również rządy państwa Polskiego i Białorusi.

W 1984 roku zarejestrowano stowarzyszenie w KRS i powołano Społeczny Komitet Budowy Muzeum Białoruskiego w Hajnówce. Budowa była podzielona na etapy i przeciągała się latami, trwała prawie 20 lat.

Muzeum i Ośrodek Kultury Białoruskiej w Hajnówce

Obiekt w całości oddano do użytku dopiero na początku XXI wieku. W 2003 r. zmieniono też nazwę na Muzeum i Ośrodek Kultury Białoruskiej w Hajnówce. Od tamtej pory stowarzyszenie prężnie działa na rzecz zachowania, rozwoju i kreowania białoruskiej kultury, sztuki, języka, tradycji.

Muzeum jest dziś jedynym ośrodkiem prezentującym bogactwo kulturowe, historię i tradycję Podlasia zamieszkałego przez białoruską mniejszość narodową. Zbiory Muzeum i Ośrodka Kultury Białoruskiej w Hajnówce gromadzone są w dwóch zasadniczych działach, a mianowicie: etnograficznym oraz historyczno-artystycznym. Dzięki przekazywanym darom od instytucji i indywidualnych osób zbiory stale się powiększają.

Konstanty Mojsienia

Konstanty Mojsienia (1923-2006)- był animatorem działań białoruskiej mniejszości narodowej na Białostocczyźnie, należał od l. 50 -tych XX wieku do Białoruskiego Towarzystwa Społeczno- Kulturalnego, był jego organizatorem i aktywnym działaczem. Był też budowniczym, zbudował min. Liceum im. Bronisława Taraszkiewicza w Bielsku Podlaskim (l.50-te XX w.), w latach 60 -tych ponad 100 sklepów wiejskich na terenie min. powiatu hajnowskiego, tzw. Mojsieniówek (od jego imienia), a za zasługi dla rozwoju hajnowskiej wsi został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Charakterystyczne sklepy Mojsienówki można jeszcze zobaczyć w większości wsi powiatu hajnowskiego m.in. Narewce, Nowosadach, Narwi, Czeremsze oraz wielu innych miejscowościach.

Najwięcej czasu, pracy, i serca poświęcił jednak budowie Muzeum i Ośrodka Kultury Białoruskiej w Hajnówce- Muzeum Białorusinów całego świata. Inicjował zbiórki pieniężne na ten cel wśród społeczności białoruskiej w Polsce oraz białoruskiej emigracji w Europie Zachodniej, USA, Australii.